W 2025 roku w polskich szkołach wejdzie w życie nowy przedmiot – edukacja zdrowotna, który obejmie także edukację seksualną. W ramach tego przedmiotu uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych będą zdobywać wiedzę na temat zdrowia seksualnego, antykoncepcji, nieheteronormatywności, transpłciowości oraz różnorodnych tematów związanych z seksualnością.
Celem wprowadzenia edukacji zdrowotnej jest nie tylko poprawa wiedzy na temat zdrowia seksualnego, ale także promowanie równych praw, szacunku dla siebie i innych oraz walki z przemocą i dyskryminacją.
Wprowadzenie edukacji zdrowotnej do szkół
Edukacja zdrowotna to nowy przedmiot, który na planie lekcji pojawi się we wrześniu 2025 roku. Będą to zajęcia nieobowiązkowe. Program zajęć obejmuje taką tematykę jak zdrowie fizyczne, psychiczne, seksualne i społeczne.
Cele i założenia nowego przedmiotu
Zdaniem Ministerstwa Edukacji Narodowej celem edukacji zdrowotnej jest kształtowanie kompetencji uczniów, które odnoszą się do ciągłej dbałości o zdrowie i budowania potencjału zdrowotnego własnego i otoczenia. Te zajęcia mają rozwijać umiejętności:
-
realizowania działań wpływających na utrzymanie, poprawę i ochronę zdrowia,
-
rozpoznawania i reagowania na sytuacje zagrażające życiu i zdrowiu,
-
budowania pozytywnego wizerunku siebie i innych oraz podtrzymywania zdrowych relacji interpersonalnych,
-
promowania w swoim otoczeniu postaw opartych na zdrowym stylu życia,
-
monitorowania aktualnego stanu zdrowia we wszystkich jego wymiarach,
-
poszukiwania, weryfikowania i analizowania informacji w zakresie własnego zdrowia i czynników na nie wpływających.
Zastąpienie wychowania do życia w rodzinie
Edukacja zdrowotna to przedmiot, który ma zająć miejsce innych nieobowiązkowych zajęć - wychowania do życia w rodzinie. Nowe zajęcia pojawią się w roku szkolnym 2025/2026 w szkołach podstawowych w klasach IV-VIII i szkołach ponadpodstawowych: liceach ogólnokształcących, technikach i branżowych szkołach I stopnia.
Obowiązkowość i wymiar godzin zajęć
Będą to zajęcia, których organizacja nie odbiega zbytnio od zajęć wychowania do życia w rodzinie. Przedmiot nie będzie obowiązkowy i będzie odbywać się w wymiarze 1 godziny tygodniowo.
Podstawa programowa i organizacja zajęć
Program nauczania edukacji zdrowotnej został opracowany w sposób kompleksowy, tak aby obejmował różnorodne aspekty zdrowia – fizycznego, psychicznego i społecznego – oraz odpowiadał na realne potrzeby współczesnej młodzieży. Struktura przedmiotu została podzielona na moduły tematyczne, które realizowane są w sposób spiralny, co oznacza, że niektóre zagadnienia są powtarzane i pogłębiane na kolejnych etapach edukacji.
Struktura i treści programowe
Edukacja zdrowotna ma przekazywać wiedzę i umiejętności, które dotyczą 11 obszarów tematycznych. Zaliczamy do nich:
-
Wartości i postawy
-
Zdrowie fizyczne
-
Aktywność fizyczna
-
Odżywianie
-
Zdrowie psychiczne
-
Zdrowie społeczne
-
Dojrzewanie (tylko w szkołach podstawowych)
-
Zdrowie seksualne
-
Zdrowie środowiskowe
-
Internet i profilaktyka uzależnień
-
System ochrony zdrowia (tylko w szkołach ponadpodstawowych).
Wśród kluczowych obszarów tematycznych znajdują się m.in.: zdrowe odżywianie, aktywność fizyczna, profilaktyka chorób, higiena osobista, zdrowie psychiczne, radzenie sobie ze stresem, bezpieczeństwo cyfrowe, relacje interpersonalne, asertywność oraz edukacja seksualna dostosowana do wieku uczniów. Istotne miejsce zajmuje również rozwijanie kompetencji życiowych – takich jak empatia, rozwiązywanie konfliktów, podejmowanie odpowiedzialnych decyzji czy dbałość o dobrostan.
Przygotowanie nauczycieli do nauczania przedmiotu
Wprowadzenie edukacji zdrowotnej jako osobnego przedmiotu wymaga odpowiedniego przygotowania kadry pedagogicznej. Nauczyciele muszą posiadać nie tylko wiedzę merytoryczną z zakresu zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, ale również kompetencje dydaktyczne pozwalające na prowadzenie zajęć w sposób angażujący, otwarty i dostosowany do wieku uczniów.
Kwalifikacje wymagane do prowadzenia zajęć
Do prowadzenia zajęć z edukacji zdrowotnej uprawnieni będą nauczyciele biologii, przyrody, wychowania fizycznego, wychowania do życia w rodzinie, psycholodzy.
Dodatkowo przedmiot mogą prowadzić osoby, które ukończyły studia związane z wykonywaniem zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty, ratownika medycznego, albo studia w zakresie zdrowia publicznego i posiadają przygotowanie pedagogiczne.
Ponadto zajęcia mogą być prowadzone przez grupy obejmujące dwóch lub więcej nauczycieli.
Edukacja zdrowotna w Polsce: Nowe wytyczne i cele
Nowe wytyczne wprowadzają przedmiot edukacja zdrowotna, który będzie obowiązkowy dla uczniów szkół podstawowych (od klasy IV) oraz szkół średnich. Zajęcia mają na celu nie tylko przekazanie wiedzy, ale także kształtowanie postaw prozdrowotnych i promowanie odpowiedzialnego zachowania. Istotnym elementem nowego programu nauczania będą zagadnienia dotyczące:
- Zdrowia seksualnego – uczniowie będą uczyć się o cyklu menstruacyjnym, płodności, metodach antykoncepcyjnych oraz o higienie intymnej.
- Różnorodności seksualnej – tematyką zajmą się kwestie tożsamości płciowej, orientacji seksualnej, transpłciowości oraz integracji osób LGBTQ+.
- Bezpieczeństwa w sferze seksualnej – edukacja obejmie również profilaktykę przed chorobami przenoszonymi drogą płciową, w tym wirusem HIV, oraz edukację w zakresie przeciwdziałania przemocy seksualnej i molestowaniu.
- Psychologii relacji międzyludzkich – kurs będzie obejmować również tematykę relacji, zgody, komunikacji w intymności i świadomego wyrażania potrzeb w związkach.
Badania na temat edukacji seksualnej
Wprowadzenie edukacji zdrowotnej opiera się na szerokiej analizie badań, które pokazują, jak ważne jest edukowanie młodzieży w zakresie zdrowia seksualnego. Badania przeprowadzone przez organizacje międzynarodowe, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), wskazują, że edukacja seksualna może prowadzić do:
- Zwiększenia świadomości na temat zdrowia seksualnego – Badania wykazują, że młodzież, która uczestniczy w zajęciach z zakresu edukacji seksualnej, wykazuje większą świadomość na temat metod antykoncepcyjnych oraz chorób przenoszonych drogą płciową (Wight, L., et al., 2002). W wyniku tego zmniejsza się liczba nieplanowanych ciąż i przypadków zakażeń.
- Zmniejszenia liczby przypadków przemocy seksualnej – Zajęcia edukacyjne, które kładą nacisk na zasady zgody, granice i szacunek, mogą pomóc w zmniejszeniu przypadków przemocy seksualnej. Według badań, które zostały opublikowane w Journal of Adolescent Health, edukacja na temat zgody zmniejsza ryzyko przemocy seksualnej wśród nastolatków (MacKay, S., et al., 2019).
- Zwiększenia akceptacji i tolerancji wobec osób LGBTQ+ – Badania przeprowadzone w USA przez organizację GLSEN (Gay, Lesbian and Straight Education Network) pokazują, że młodzież, która uczestniczy w edukacji seksualnej, wykazuje większą akceptację dla osób LGBTQ+ i lepiej rozumie różnice w orientacjach seksualnych. Wprowadzenie edukacji zdrowotnej w szkołach ma na celu również zmniejszenie stygmatyzacji osób o różnej orientacji seksualnej i płciowej.
Wyzwania związane z nowym programem
Mimo że wprowadzenie edukacji zdrowotnej w szkołach jest krokiem w dobrą stronę, nie brak także kontrowersji związanych z tym programem. Część społeczeństwa uważa, że dzieci i młodzież nie są jeszcze gotowe na tego typu tematy, a temat seksualności powinien być poruszany w rodzinach, a nie w szkołach. Istnieją także obawy, że programy edukacyjne mogą różnić się w zależności od regionu i być zdominowane przez ideologie, co może prowadzić do nierówności w dostępie do informacji.
Co mówią badania na temat efektów edukacji zdrowotnej?
Badania przeprowadzone w krajach, które już wdrożyły kompleksową edukację zdrowotną, wskazują na liczne korzyści płynące z takich programów. Na przykład, w Szwecji i Holandii, które są liderami w edukacji seksualnej, zauważono wyraźny spadek liczby nieplanowanych ciąż i przypadków chorób przenoszonych drogą płciową wśród nastolatków. Tamtejsze badania wykazują, że wprowadzenie edukacji seksualnej nie tylko poprawia wiedzę, ale także zmienia postawy i normy społeczne dotyczące zdrowia seksualnego.
Z kolei badania z Finlandii pokazały, że edukacja seksualna pomogła młodzieży w podejmowaniu bardziej odpowiedzialnych decyzji w życiu seksualnym oraz zwiększyła ich umiejętności w zakresie komunikacji z partnerem, co miało bezpośredni wpływ na poprawę jakości ich życia seksualnego w dorosłym życiu.
Podsumowanie
Wprowadzenie edukacji zdrowotnej do polskich szkół to krok w stronę poprawy świadomości zdrowotnej wśród młodzieży. Oparte na badaniach i dobrych praktykach międzynarodowych programy edukacyjne mogą pomóc w kształtowaniu zdrowych postaw w zakresie zdrowia seksualnego, a także zmniejszyć liczbę przypadków przemocy seksualnej i chorób przenoszonych drogą płciową.
Niemniej jednak, aby programy były skuteczne, muszą być dobrze przemyślane, uwzględniać różnorodność kulturową i społeczną oraz dostosowane do lokalnych warunków. Tylko wtedy młodzież będzie w stanie w pełni skorzystać z wiedzy, którą mogą zaoferować takie zajęcia.
