Małpia ospa jest chorobą, która już od wielu lat jest diagnozowana w szczególności w krajach Afryki. Czym dokładnie jest ta choroba oraz jak się objawia? Warto poznać najważniejsze informacje na jej temat, aby móc ustrzec się przed zakażeniem i rozprzestrzenianiem mpox.
Czym jest małpia ospa (mpox)?
Małpia ospa to choroba, która wywoływana jest przez wirusa z rodzaju Orthopoxvirus. Nazwa nie jest przypadkowa, ponieważ po raz pierwszy wirus został wykryty u małp makaków. Występuje nie tylko u zwierząt takich, jak wiewiórki, szczury, czy inne gatunki małp, ale też i u człowieka. W 1970 r. po raz pierwszy zdiagnozowano przypadek małpiej ospy u człowieka w Demokratycznej Republice Konga.
Historia i pochodzenie wirusa małpiej ospy (MPXV)
Wirus małpiej ospy występuje u dzikich zwierząt zamieszkujących Afrykę Środkową i Zachodnią. Jeden z pierwszych przypadków u zwierząt został udokumentowany w 1958 r.
Od tego czasu zanotowano wiele przypadków zachorowań. Większość z nich występowała w Demokratycznej Republice Konga oraz Nigerii do 2022 r. Po raz pierwszy chorobę tę wykryto poza granicami Afryki w 2003 r. w Stanach Zjednoczonych. Natomiast w Europie pierwszy przypadek pojawił się w 2018 r. a w Polsce w 2022 r.
Jakie są warianty wirusa? Klad I i klad II
Rozróżnia się dwa rodzaje wirusa małpiej ospy, tak zwane klady. Klad I to ten ze środkowoafrykańskiego dorzecza Kongo. Wyróżnia go dość duża zaraźliwość i śmiertelność na poziomie około 10%.
Z kolei klad II pochodzi z Afryki Zachodniej i w odróżnieniu od typu I przebiega łagodniej. Jest to wirus małpiej ospy, który obecnie dominuje na świecie. Śmiertelność w przypadku kladu II wynosi około 3,5%.
Jakie są objawy MPOX, czyli małpiej ospy?
Objawy towarzyszące małpiej ospie są dość charakterystyczne. Jednak czas ich wystąpienia od momentu zakażenia może być bardzo odmienny. Rozróżnia się objawy początkowe choroby oraz te najbardziej charakterystyczne. Niektórzy porównują je do ospy wietrznej.
Wysypka, gorączka i inne symptomy
Objawy zakażenia wirusem mpox mogą pojawić się od 5 do nawet 21 dni po zakażeniu. Do tych początkowych zalicza się dolegliwości, które zazwyczaj pojawiają się w przypadku przeziębienia.
U osoby zakażonej występuje więc gorączka, ból głowy i mięśni, dreszcze, ogólne osłabienie, czy też uczucie ciągłego zmęczenia. Po pojawieniu się gorączki zazwyczaj do 5 dni uwidacznia się bardzo charakterystyczna wysypka na skórze.
Ma ona postać plamek. Zmiany skórne początkowo występują na twarzy, a następnie rozprzestrzeniają się na całe ciało, nawet na powierzchnię stóp, czy też błony śluzowe jamy ustnej. Początkowo wysypka przyjmuje postać płaskich plamek, które z czasem zmieniają się w grudki, pęcherze, krostki i strupki, które finalnie odpadają.
Powiększenie węzłów chłonnych, jako charakterystyczny objaw
Wśród objawów, które pozwalają na jednoznaczną diagnozę choroby i odróżnienie jej od ospy wietrznej i prawdziwej, są powiększone węzły chłonne. Najczęściej zmiana rozmiarów węzłów dotyczy tych zlokalizowanych w szyi oraz pachwinach. Węzły są wyczuwalnie większe w czasie badania, a niekiedy są widoczne gołym okiem.
Jak dochodzi do zakażenia małpią ospą?
Do zakażenia małpią ospą może dojść na kilka sposobów. Wirus nie tylko przenosi się wśród zwierząt, ale może być także transmitowany z człowieka na człowieka. Dlatego też ważne jest zachowanie środków ostrożności.
Kontakt z zakażonymi zwierzętami
Istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo zakażenia wirusem małpiej ospy poprzez bezpośredni kontakt z chorym zwierzęciem. Przede wszystkim wirus może wniknąć do drugiego organizmu w przypadku kontaktu z krwią lub płynami ustrojowymi zarażonego zwierzęcia.
Dodatkowo zarazić się można, gdy dojdzie do zadrapania, czy pogryzienia przez chore zwierze. Należy także być świadomym, że zjedzenie mięsa zwierzęcego, które nie zostało odpowiednio przygotowane i ugotowane, także może powodować ryzyko wniknięcia wirusa do organizmu.
Zakażenie poprzez kontakt seksualny i płyny ustrojowe
Najczęściej do transmisji wirusa mpox z człowieka na człowieka dochodzi w przypadku kontaktów z płynami ustrojowymi. Oznacza to, że wszelka wydzielina, również ta z wysypki, a także krew, przenoszą wirusa. Dlatego też do zakażenia w prosty sposób może dojść w czasie kontaktów seksualnych, szczególnie jeżeli nie stosuje się zabezpieczenia w postaci prezerwatyw.
Zakażenie przez kontakt z przedmiotami skażonymi
Kolejną drogą rozprzestrzeniania się wirusa, jest korzystanie z przedmiotów, na których znajduje się wydzielina, krew lub inne płyny ustrojowe osoby chorej. Najczęściej więc korzystanie ze wspólnego ręcznika, gąbki, czy też używanie tej samej pościeli i odzieży przyczynia się do zakażenia wirusem małpiej ospy.
Bardzo rzadko dochodzi do zakażenia drogą kropelkową. Aby wirus przeniósł się w ten sposób, niezbędny jest długotrwały kontakt twarzą w twarz z chorą osobą.
Kto jest najbardziej narażony na zakażenie?
Wirus małpiej ospy bardzo łatwo się rozprzestrzenia. Wystarczy chwila nieuwagi, aby wniknął on do zdrowego organizmu. Może być on szczególnie niebezpieczny dla niektórych osób.
Mężczyźni mający kontakty seksualne z innymi mężczyznami (MSM)
Większe ryzyko zachorowania na wirusa małpiej grypy występuje w środowisku MSM. Liczne kontakty seksualne mężczyzn z mężczyznami często bez zabezpieczenia powodują, że wirus mpox może bardzo szybko się rozprzestrzeniać. Dlatego tak ważne jest stosowanie prezerwatyw, szczególnie w sytuacji kontaktów seksualnych z przypadkowymi osobami.
Dzieci poniżej 2. roku życia i osoby z obniżoną odpornością
Czy małpia ospa jest niebezpieczna? Małpia ospa może być szczególnie niebezpieczna i łatwo przenoszona wśród dzieci do 2. roku życia. Często jej objawy mylone są z innymi chorobami takimi, jak ospa wietrzna, czy bostonka.
Dodatkowo osoby z obniżoną odpornością mogą bardzo łatwo zakazić się wirusem, a sam przebieg choroby w ich przypadku może być cięższy. Kobiety w ciąży także są bardziej narażone na zakażenie, a dodatkowo choroba może być niebezpieczna dla płodu i przyczyniać się do poronienia.
Jak diagnozuje się małpią ospę?
Diagnostyka małpiej ospy może być utrudniona ze względu na objawy, które przypominać mogą inne choroby. Dlatego w celu jednoznacznego potwierdzenia lub wykluczenia zakażenia wirusem mpox wykonuje się specjalne testy.
Test RT-PCR i inne metody diagnostyczne
Jeżeli wystąpiły charakterystyczne objawy dla przeziębienia, a dodatkowo na skórze uwidoczniła się wysypka, dla potwierdzenia zakażenia mpox wykonuje się test RT-PCR. Polega on na pobraniu materiału osoby chorej. Najczęściej jest to próbka ze zmian skórnych. Jest ona poddawana badaniu na obecność DNA wirusa małpiej ospy.
Alternatywną metodą diagnostyki jest analiza surowicy pod kątem przeciwciał IgM, które są skierowane przeciwko wirusom rodzaju Orthopoxvirus z rodziny Poxviridae.
Jak leczy się małpią ospę?
W większości przypadków przebieg choroby jest dość łagodny. Dlatego też leczenie polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów i zapobieganiu powikłań wirusa małpiej ospy.
Tekowirymat i inne leki przeciwwirusowe
Jednym ze sposobów leczenia małpiej ospy jest stosowanie leków przeciwwirusowych. Jednak nie są one zawsze wykorzystywane w procesie leczenia.
Zaleca się ich podanie przede wszystkim u osób z obniżoną odpornością, a także u kobiet w ciąży, małych dzieci i osób starszych. Najczęściej stosowany jest tekowirymat, czy leki z substancjami czynnymi takimi, jak cidofovir i brincidofovir.
Znaczenie izolacji domowej i kwarantanny
Aby ograniczyć ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa i zakażania innych, osoba chora powinna pozostać w izolacji. Jest to skuteczny sposób na to, aby wirus nie przenosił się dalej poprzez kontakt z płynami ustrojowymi i przedmiotami używanymi przez osobę zakażoną.
Zaleca się pozostanie w izolacji do momentu odpadnięcia strupów. Z kolei osoby mające kontakt z osobą chorą, także powinny pozostać w kwarantannie do 21 dni i prowadzić obserwację, czy nie pojawią się objawy choroby.
Jak zapobiegać zakażeniu małpią ospą?
Zachowanie środków ostrożności i higieny jest bardzo ważne w ograniczeniu rozprzestrzeniania się wirusa mpox. Jednak należy też pamiętać, że dostępne są inne skuteczne metody, które zmniejszają ryzyko zakażenia.
Szczepionka Imvanex (JYNNEOS) i inne środki profilaktyczne
Na chwilę obecną dostępna jest szczepionka stosowana w celach ograniczenia zakażeń ospą prawdziwą Imvanex. Jako że małpia ospa jest pokrewna z ospą prawdziwą, jest to szczepionka rekomendowana w profilaktyce choroby. W Stanach Zjednoczonych dostępne są dwie zatwierdzone szczepionki przeciw wirusowi. Jest to JYNNEOS i ACAM2000.
Szczepionki te są zalecane w przypadku osób narażonych na kontakty z chorymi, a więc w szczególności dla personelu medycznego, czy też osób podróżujących do krajów, gdzie występuje ten wirus w dużej liczbie przypadków.
Małpia ospa na świecie - epidemiologia
Małpia ospa została wykryta w Afryce i stamtąd też rozprzestrzeniła się na pozostałe kraje świata. Jednak w dalszym ciągu to Afryka Środkowa i zachodnia odnotowują największą liczbę osób zakażonych wirusem mpox.
Przypadki małpiej ospy w Polsce i Europie
W Polsce oficjalnie pierwszy przypadek małpiej ospy został zdiagnozowany 10 czerwca 2022 r. 15 sierpnia tego samego roku odnotowano już 105 przypadków zakażenia w naszym kraju.
Natomiast wzmianka o zakażeniu wirusem mpox w Europie pojawia się w 2018 r. Był to przypadek kobiety z Nigerii, która zaraziła się wirusem przed wylotem do Wielkiej Brytanii. Kolejne przypadki zarażeń w Europie odnotowano w 2022 r. w krajach takich, jak Hiszpania, Portugalia, Włochy i Szwecja.
Demokratyczna Republika Konga i inne ogniska choroby
Pierwszy przypadek małpiej ospy u człowieka został zdiagnozowany w Demokratycznej Republice Konga w 1970 r. Tam też w szybkim czasie doszło do wielu zakażeń. Jest to do tej pory główne ognisko choroby. Ponadto wiele przypadków małpiej ospy diagnozuje się w Nigerii.
Status PHEIC i działania WHO
Ze względu na odnotowywany znaczny wzrost przypadków wirusa małpiej ospy w krajach Afryki, WHO wydało oficjalny komunikat w 2024 r, w którym mówi o poważnym zagrożeniu i możliwości rozprzestrzeniania się wirusa na pozostałe kraje.
Znaczenie statusu PHEIC dla globalnego zdrowia publicznego
WHO oraz Rada Komitetu Kryzysowego uznały także, że małpia ospa należy do chorób odzwierzęcych, które obecnie stanowią realne zagrożenie dla świata. Z tego też powodu WHO oficjalnie nadało małpiej grypie status PHEIC, który oznacza zagrożenie dla zdrowia publicznego w zasięgu międzynarodowym i wymaga reakcji i wspólnych międzykrajowych działań.
Czy mpox jest groźny? Małpia ospa jest realnym zagrożeniem dla zdrowia wielu z nas. Dlatego też w przypadku podejrzenia jej wystąpienia, warto zachować środki ostrożności i pozostać w domu w izolatce po potwierdzeniu zakażenia.
