Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) to jedna z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową, wokół której narosło wiele mitów i nieporozumień. Wiele osób obawia się, że diagnoza HPV oznacza konieczność całkowitej rezygnacji z życia seksualnego. Czy rzeczywiście tak jest? Dowiedz się, czym jest wirus HPV i jak działa, czy można uprawiać seks przy zakażeniu HPV i jak chronić się przed HPV.
Zrozumienie Wirusa Brodawczaka Ludzkiego (HPV)
HPV to wirus brodawczaka ludzkiego, który może wywołać nowotwory takie jak rak szyjki macicy, jamy ustnej lub prącia. Powoduje także brodawki, nadżerki i kłykciny kończyste. HPV może przez wiele lat nie powodować objawów. 80% aktywnych seksualnie kobiet i mężczyzn zaraża się tym wirusem przynajmniej raz w swoim życiu.
Czym Jest Wirus HPV i Jak Działa?
HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papillomavirus), to jedna z najczęstszych infekcji przenoszonych drogą płciową. Istnieje ponad 200 typów HPV, z których część atakuje skórę, a inne błony śluzowe narządów płciowych.
Co roku notuje się na świecie około 300 milionów nowych przypadków zakażenia HPV. W większości są one bezobjawowe, nie prowadzą do rozwoju chorób i zanikają samoistnie.
Nosicielem wirusa może być zarówno kobieta, jak i mężczyzna. Główną drogą zakażenia jest kontakt seksualny. Jednak nie jest to jedyna możliwość. Prawdopodobieństwo zetknięcia się z wirusem w ciągu życia wynosi od kilku do kilkudziesięciu procent w zależności od danej lokalizacji.
Nasz organizm jest w stanie wyeliminować wirusa w ciągu kilku lat, jednak zdarzają się sytuacje, gdzie zakażenie prowadzi do rozwoju zmian chorobowych - mogą to być łagodne choroby, ale także nowotwory złośliwe.
Typy HPV Wysokiego Ryzyka i Ich Skutki
Nowotworem, który w niemal 100% wywoływany jest przez HPV, jest rak szyjki macicy. Może on nawet przez 10 lat rozwijać się w naszym organizmie. Jego obecność wykrywana jest za pomocą badań przesiewowych bazujących na cytologii lub na bardziej skutecznych badaniach molekularnych, czyli testu HPV-DNA.
Badania wykrywają 14 genotypów wirusa, który powoduje rozwój stanów przedrakowych i raka szyjki macicy - określanych jako: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68.
Eksperci potwierdzają także, że HPV wywołuje:
-
ok. 64-100% stanów przedrakowych i nowotworów pochwy,
-
90% nowotworów odbytu,
-
30% nowotwór prącia,
-
ok. 15-30% nowotworów sromu,
-
nowotwory głowy, szyi (jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka, migdałka i gardła).
Szacuje się, że ponad 3000 zachorowań na nowotwory w Polsce ma związek z wirusem HPV. Największym problemem wśród tych chorób jest rak szyjki macicy.
Zakażenie HPV a Życie Seksualne
Zakażenie HPV może mieć wpływ na życie seksualne. U wielu osób pojawia się wstyd, lęk przed odrzuceniem czy winą. W rzeczywistości jednak HPV jest niezwykle powszechny — większość aktywnych seksualnie osób zostanie zarażona przynajmniej raz w życiu.
Czy Można Uprawiać Seks przy Zakażeniu HPV?
Objawowe zakażenie HPV związane z występowaniem zmian skórnych wymaga od nas abstynencji seksualnej do momentu zakończenia leczenia. W przypadku bezobjawowego zakażenia należy poinformować partnera o infekcji i stosować prezerwatywy - jednak nie dają one 100% ochrony przed zakażeniem.
Jeśli podejrzewamy zakażenie HPV, warto udać się do ginekologa i wykonać dodatkowe badania jak cytologia czy testy w kierunku HPV.
Jak dbać o bezpieczeństwo swoje i partnera?
Zakażenie wirusem HPV można przechodzić bezobjawowo. Nie zaobserwujemy wtedy żadnych zmian na ciele jak np. kłykciny kończyste w pobliżu genitaliów. Mimo to nadal możemy przenosić wirusa i nim zarażać. W większości przypadków wirus HPV zniknie samoistnie, jednak przed tym i tak możemy nieświadomie przenieść go na partnera lub partnerkę.
Mniejsze ryzyko zakażenia wirusem HPV jest w przypadku mniejszej liczby partnerów seksualnych i stosowania prezerwatywy. Należy jednak pamiętać, że prezerwatywa nie chroni przed HPV w 100%, jedynie minimalizuje ryzyko zakażenia.
W przypadku działań zapobiegających HPV istotne są szczepienia i badania kontrolne jak cytologia i badania molekularne. Szczepienie jest najbardziej skuteczne przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Kraje, które wprowadziły szczepienia na HPV, odznaczają się spadkiem liczby zakażeń wirusem HPV oraz związanych z nim zmian przednowotworowych i nowotworów szyjki macicy.
Profilaktyka i Ochrona przed HPV
Najskuteczniejszą formą profilaktyki jest szczepienie przeciwko HPV, dostępne zarówno dla dziewcząt, jak i chłopców. Warto je przeprowadzić przed rozpoczęciem aktywności seksualnej, ale możliwe jest również zaszczepienie się w dorosłości. Profilaktyka to także systematyczne badania cytologiczne oraz testy HPV-DNA.
Rola szczepień i badań przesiewowych
Szczepienie przeciwko HPV to najskuteczniejsza ochrona przed zakażeniem. Jest ona zalecana młodym osobom, które jeszcze nie rozpoczęły współżyć. Taki rodzaj szczepienia dostępny jest już dla dzieci od 9. roku życia, ale zaleca się jej wykonanie między 11. a 13. rokiem życia. Szczepienie wykazuje większą skuteczność na grupie, która ma przed sobą inicjację seksualną - dzięki temu jesteśmy prawie pewni, że nie mieli oni do tej pory styczności z wirusem.
Zaszczepić się mogą oczywiście także osoby dorosłe. Pamiętajmy, że szczepionka nie zastępuje kobietom kontrolnych badań cytologicznych.
Australia to kraj, który może pochwalić się programem szczepień przeciwko HPV od pierwszej dekady XXI wieku. Szacuje się, że w 2028 roku może być krajem, który wyeliminował raka szyjki macicy. Obecnie Australia ma jeden z najniższych wskaźników zachorowania na tego raka. Taki wynik to efekt wprowadzenia powszechnego szczepienia przeciwko HPV i badań przesiewowych w kierunku HPV co pięć lat w grupie kobiet 25-69 lat.
Rola Prezerwatyw w Zmniejszaniu Ryzyka Zakażenia
HPV to najczęstsza infekcja wirusowa przenoszona drogą płciową. Prawie każda osoba, która jest aktywna seksualnie, chociaż raz była nosicielem HPV w ciągu swojego życia. Na całym świecie liczba takich osób wynosi 660 mln.
Główną drogą przenoszenia wirusa HPV jest kontakt seksualny. Można się przed nim chronić np. poprzez stosowanie prezerwatywy (również podczas seksu oralnego), jednak nie jest to 100% ochrona, jedynie sposób na zminimalizowanie ryzyka zakażenia.
Innymi formami ochrony przed zakażeniem HPV jest:
-
jeden partner seksualny i obopólna wierność;
-
obrzezanie u mężczyzn;
-
niepalenie tytoniu;
-
korzystanie z powszechnych programów badań przesiewowych w kierunku nowotworów;
-
wizyty u ginekologa;
-
dbałość o higienę.
Diagnostyka i Monitorowanie HPV
Obecność wirusa HPV w organizmie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych — w tym zmian przednowotworowych. Skuteczna diagnostyka i regularne monitorowanie zakażenia HPV odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu powikłaniom oraz we wczesnym wykrywaniu zmian wymagających leczenia.
Znaczenie Cytologii i Testu HPV-DNA
Badania cytologiczne (czyli tzw. cytologia szyjki macicy) oraz testy HPV-DNA to podstawowe narzędzia w diagnostyce i profilaktyce raka szyjki macicy.
Cytologia polega na pobraniu wymazu z szyjki macicy, który następnie jest oceniany pod mikroskopem w celu wykrycia nieprawidłowości w komórkach nabłonka. Badanie to może wskazywać na stan zapalny, infekcje (np. grzybicze, bakteryjne), ale najważniejsze – pozwala wykryć zmiany dysplastyczne, które mogą być sygnałem rozwoju nowotworu.
W Polsce dostępna jest również cytologia na podłożu płynnym (LBC) – bardziej czuła i precyzyjna niż tradycyjna.
Dostępne są także testy wykrywające DNA wirusa, do których potrzebny jest wymaz pobierany najczęściej razem z cytologią. W odróżnieniu od cytologii, która analizuje już zaistniałe zmiany w komórkach, test HPV-DNA wykrywa samą obecność wirusa często, zanim jeszcze wystąpią zmiany strukturalne. Jest to szczególnie ważne w profilaktyce – pozwala działać wcześniej, zanim dojdzie do rozwoju choroby.
Obalanie Mitów na Temat HPV
Wirus HPV dotyka nawet 80% ludzi aktywnych seksualnie. Bardzo często jest on bezobjawowy, więc możemy nie być nawet świadomi, że go mamy, jeśli nie badamy się regularnie. Jest to najczęściej przenoszona drogą płciową infekcję. Wokół HPV narosło wiele mitów — że dotyczy tylko kobiet, że zarażają się tylko osoby „nieostrożne” lub że prezerwatywa całkowicie chroni przed wirusem. Prawda jest taka, że HPV może dotknąć każdego, niezależnie od liczby partnerów czy stylu życia.
Najczęstsze błędne przekonania
MIT nr 1: Zarażenie wirusem HPV = rak szyjki macicy
Wirus HPV występuje w ponad 100 różnych typach. Kategoryzujemy je na te o niskim i wysokim ryzyku onkogennymu. Do tych pierwszych zaliczyć można typy, które wywołują brodawki w okolicach genitaliów, odbytu czy jamy ustnej. Wirus HPV odznaczający się wysokim ryzykiem może prowadzić do nowotworów - odbytu, sromu, jamy ustnej, gardła, pochwy, prącia i szyjki macicy. Ten ostatni jest w 70% przypadkach wywoływany przez typ 16 i 18 wirusa HPV.
Wirus HPV nie zawsze wiąże się z rakiem szyjki macicy. Bardzo często nasz organizm jest w stanie zwalczyć go samoistnie na przestrzeni dwóch lat bez żadnych poważnych konsekwencji. Jednak zdarza się tak, że wirus pozostaje w nas przez lata i po cichu sieje spustoszenie. Nieleczony zmiany komórkowe mogą z czasem przeobrazić się w raka.
MIT nr 2: Mam jednego partnera seksualnego, więc zarażenie wirusem HPV mi nie grozi
Z wirusem HPV mogą mieć styczność wszystkie osoby uprawiające seks - nawet te, które mają tylko jednego partnera. Objawy infekcji bardzo często uaktywniają się po jakimś czasie, więc też trudno stwierdzić, który kontakt seksualny był za to odpowiedzialny. Z tego powodu infekcja HPV nie zawsze musi oznaczać zdradę. Jest to tak częsta i powszechna infekcja, że wielu specjalistów uważa, że jest ona nieuniknionym elementem aktywności seksualnej.
MIT nr 3: Prezerwatywy całkowicie eliminują możliwość zarażenia się wirusem HPV
Prezerwatywa może zmniejszyć ryzyko zachorowania na HPV albo przenieść w czasie infekcje, jednak nie chroni ona przed nią w 100%. Jednym z powodów jest to, że prezerwatywa może nie obejmować całkowicie zainfekowanego obszaru. Do przeniesienia wirusa może dojść także przy kontakcie skóry ze skóra - bez penetracji.
