Monogamia: Zrozumienie jej natury, zalet i znaczenia w różnych kontekstach

Monogamia to rodzaj relacji romantycznej, w której jest się zaangażowanym emocjonalnie i seksualnie tylko z jedną osobą w danym momencie. Może mieć formę małżeństwa lub związku partnerskiego. Monogamia jest często postrzegana, jako fundament stabilnych i trwałych związków, opartych na zaufaniu i lojalności do swojego wybranka.

Wisława Szymborska w wierszu “Trzecia” pisała: miłość na całe życie to zupełnie inne ryzyko. Z perspektywy psychologicznej, odnosi się do wzorca zachowań i preferencji związanych z trwaniem w jednej relacji. Jest to wieloaspektowe zjawisko, które może być kształtowane przez różne czynniki biologiczne, społeczne, emocjonalne i kulturowe.

Dla wielu osób relacja monogamiczna stanowi źródło bezpieczeństwa emocjonalnego i psychicznego oraz zapewnia stabilność w życiu osobistym. Wiąże się z poczuciem bezpieczeństwa, zaufania i stałości w relacji, co może przekładać się na lepsze zdrowie psychiczne oraz większą satysfakcję z życia.

Jednakże, warto pamiętać, że nasze preferencje i potrzeby mogą się od siebie różnić. Dla niektórych osób monogamia może być naturalną i satysfakcjonującą formą związku, podczas gdy dla innych może być to mniej odpowiednie. Istnieją również osoby, które preferują otwarte związki lub poliamorię, co wymaga elastyczności i otwartości na różnorodność w doświadczeniach miłosnych i seksualnych.

Co to jest monogamia?

Definicja i znaczenie pojęcia monogamia

Monogamia polega na byciu w trwałej relacji tylko z jedną osobą. To także najpowszechniejsza forma zawierania związków na świecie. Jednak wyróżniamy kilka typów związków monogamicznych, które nieco różnią się od siebie. Zalicza się do nich: monogamia społeczna, monogamia genetyczna i monogamia seksualna. 

Rodzaje i typy monogamii: od monogamii seksualnej do społecznej

Monogamia, czyli związek jednej osoby z drugą, jest jednym z najczęściej spotykanych modeli relacji międzyludzkich na całym świecie. Choć istnieją różne formy związków, monogamia pozostaje popularnym wyborem dla wielu ludzi. 

Badacze, których interesuje kwestia monogamii wśród ludzi, ale też zwierząt stosują podział na: monogamię społeczną, seksualną oraz genetyczną.

Istnieje także podział na monogamię wyłączną oraz luźną. Ta pierwsza opiera się na tym, że oboje partnerów podejmuje wyłącznie flirt i kontakty sekaulne ze sobą. Monogamia luźna polega na tym, że partnerzy mogą mieć relacje seksualne z innymi osobami.

Monogamia w ujęciu biologicznym: monogamia u zwierząt

Monogamia w królestwie zwierząt jest czymś wyjątkowym. Okazuje się, że monogamia dotyczy mniej niż 10% wszystkich gatunków. Także i w tej grupie zwierząt można spotkać się z przypadkami, gdzie dana para żyje w monogamii społecznej z wyłączeniem seksualnej. Jeśli chodzi o monogamię obejmującą wierność, przywiązanie do partnera i wspólne potomstwo to dotyczy tylko 5% zwierząt. 

Łabędzie, które często są przykładem idealnej wierności, bardzo często mają potomstwo z innym osobnikiem niż ich stały partner. Takie wnioski sugerują analizy genetyczne.

Monogamia seryjna vs monogamia konsekwentna: różnice i podobieństwa

Monogamię możemy także podzielić na: monogamię konsekwentną oraz monogamię seryjną. 

Monogamia konsekwentna dotyczy relacji, gdy dwoje ludzi jest ze sobą nieprzerwanie od utworzenia związku aż do śmierci.

Monogamia seryjna, nazywana też sukcesywną, to relacja, gdzie jeden lub dwoje partnerów było wcześniej w związkach z innymi osobami. Jest to najprościej mówiąc przechodzenie z jednej relacji w kolejną. Bardzo częste bez przerwy między nimi. 

Monogamia konsekwentna w przeciwieństwie do monogamii seryjnej koncentruje się na posiadaniu jednego partnera do końca życia. Bardzo często seryjni monogamiści mają problem z budowaniem stałej i satysfakcjonującej relacji. Ich relacje mają datę ważności i prędzej czy później partner zostanie szybko zastąpiony nowym. 

Przyjrzyjmy się bliżej naturze monogamii

Monogamia jest często postrzegana jako biologicznie uwarunkowane zachowanie, wynikające z potrzeby zabezpieczenia potomstwa i zapewnienia mu opieki oraz stabilności. Warto odnieść się do perspektywy ewolucyjnej, która wspaniale tłumaczy, jakie mechanizmy biologiczne i ewolucyjne sprzyjały praktykowaniu monogamii przez różne gatunki istot - w tym także ludzi. Jedną z najważniejszych teorii jest ta, która zakłada, że monogamia umożliwia ochronę potomstwa.

Poprzez trwanie w relacji zamkniętej, zarówno samiec, jak i samica mogą skupić się na opiece nad potomstwem, zapewniając mu większe szanse przetrwania i sukcesu reprodukcyjnego. Kolejnym aspektem jest to, że monogamia zmniejsza rywalizację między samcami o dostęp do samic i zasobów, co prowadzi do większej stabilności społecznej i redukcji konfliktów.

Monogamia może również zmniejszać ryzyko zarażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową. Trwanie w związku z jednym partnerem ogranicza liczbę kontaktów seksualnych i potencjalnych źródeł zakażenia, co przyczynia się do poprawy zdrowia i przetrwania zarówno osobników, jak i ich potomstwa.

W społecznościach, gdzie występuje monogamia, może dochodzić do większej stabilności społecznej, ponieważ relacje między partnerami są bardziej spójne, a więzi rodzinne są silniejsze. To może przyczynić się do lepszej opieki nad potomstwem oraz zwiększenia efektywności w zdobywaniu i dzieleniu się zasobami.

Z biologicznego punktu widzenia w organizmie osób, które są zaangażowane w relacje romantyczne tylko z jedną osobą można zaobserwować zmiany w poziomie niektórych hormonów, które mogą mieć wpływ na zachowanie i funkcjonowanie psychiczne.

Oksytocyna to hormon i neurotransmiter, który odgrywa kluczową rolę w regulacji zachowań społecznych i emocji. Jest znana głównie z funkcji związanych z miłością, zaufaniem, więzią społeczną oraz procesami reprodukcyjnymi, takimi jak poród i laktacja.

Wzrost poziomu oksytocyny może być związany z większą skłonnością do zaufania, lojalności i intymności w monogamicznych związkach. Badania sugerują, że oksytocyna może odgrywać istotną rolę w utrzymywaniu wierności w związku oraz w procesie przywiązania emocjonalnego, także badana pod kątem jej wpływu na zachowania społeczne, takie jak zaufanie, empatia i obdarzanie innymi współczuciem.

Wazopresyna jest hormonem związanym z więziami społecznymi i zachowaniem partnerów. Badania sugerują, że wazopresyna może wpływać na poziom zaangażowania emocjonalnego i lojalności w związku, a jej obniżony poziom może być związany z większą skłonnością do podejmowania ryzykownych i przypadkowych czynności seksualnych.

Dopamina to hormon nagrody, który jest zaangażowany w regulację emocji i motywacji. W monogamicznych związkach wzrost poziomu dopaminy może być związany z uczuciem zadowolenia i przyjemności z bliskości z partnerem. Dopamina może również odgrywać rolę w formowaniu więzi emocjonalnych i przywiązania w związku.

Serotonina - hormon ten jest związany z regulacją nastroju, emocji i zachowań społecznych. Badania sugerują, że stabilny poziom serotoniny może być istotny dla utrzymywania zdrowych relacji partnerskich i redukcji ryzyka wystąpienia depresji lub lęku w związku.

Estrogeny i testosteron są zazwyczaj kojarzone z regulacją funkcji reprodukcyjnych, estrogeny i testosteron mogą również wpływać na zachowanie i funkcjonowanie psychiczne w związku. Zwiększony poziom tych hormonów może być związany z większą skłonnością do zaangażowania się w związek monogamiczny oraz z większą aktywnością seksualną w ramach tej relacji.

Warto jednak zauważyć, że wpływ tych hormonów na zachowanie i funkcjonowanie psychiczne jest złożony i może być modulowany przez szereg czynników, w tym genetycznych, środowiskowych i osobistych. Ponadto, badania nad rolą hormonów w monogamii są nadal w toku, a pełne zrozumienie tego zjawiska wymaga dalszych badań.

Jakie są zalety monogamii?

Monogamia jest często kojarzona związkiem opartym na zaufaniu, lojalności i głębokim więzi emocjonalnej. Istnieje wiele korzyści związanych z praktykowaniem monogamii, w tym większe poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego, większa intymność i większa satysfakcja z relacji.

Monogamiczne związki mogą również sprzyjać stabilności emocjonalnej i psychicznej partnerów, co przekłada się na lepsze zdrowie psychiczne i fizyczne. Ponadto, monogamia może być sposobem na budowanie długotrwałych i satysfakcjonujących relacji, w których partnerzy dzielą ze sobą życiowe cele, wartości i doświadczenia.

Wyłączność między dwiema osobami, może mieć wiele zalet, między innymi:

Monogamia w różnych kontekstach

Rozwój technologiczny, możliwość podróżowania i zwrot ku kulturze indywidualistycznej bardzo wpływa na postrzeganie i chęć wchodzenia w relacje. W erze tindera, w której w ciągu godziny możemy umówić się na randkę i mamy ogromny wybór potencjalnych kandydatów coraz ciężej skupić się na jednej osobie.

Dlaczego tak się dzieje? Na pewno mamy większy wybór - dzięki aplikacjom randkowym mamy dostęp do większej ilości potencjalnych partnerów, co daje nam złudzenie, że “może znajdę kogoś lepszego” i często odwlekamy czas zobowiązania się jednej osobie. Kultura hookup, inaczej zwana jako kultura przygodnego seksu.

Społeczeństwo, w którym skupia się się na niezobowiązujących spotkaniach seksualnych między ludźmi, często bez zobowiązań emocjonalnych ani oczekiwań dotyczących długoterminowego związku.

W kulturze hookup, aktywność seksualna jest często postrzegana jako wyraz swobody osobistej i eksploracji własnej seksualności, niekoniecznie związana z zaangażowaniem emocjonalnym lub romantycznym.

Wzrost świadomości: dostęp do wiedzy oraz rozwój psychologii zwiększają świadomość ludzi, pokazują różne modele relacji, edukują o przemocowych zachowaniach, co może skłonić ludzi do bardziej świadomego podejścia do swoich związków i wyborów partnerskich.

Tempo życia w dużych miastach jest szybsze, co może sprawić, że ludzie są bardziej skłonni do koncentrowania się na swojej karierze i rozwoju osobistym niż na związkach. Ponadto coraz większą popularnością cieszą się otwarte związki lub związki poliamoryczne, które wymagają otwartości na intymne relacje z więcej niż jedną osobą i są wygodne dla osób, które nie czują, że są na odpowiednim etapie w życiu, aby zaangażować się w zamkniętą relację.

Czy warto?

Podsumowując, monogamia w kontekście psychologicznym to nie tylko wzorzec zachowań i preferencji związanych z trwaniem w jednym związku, ale także kompleksowe zjawisko, które może wpływać na różne aspekty życia jednostki. Jest to obszar badawczy, który wymaga zrozumienia i uwzględnienia różnorodnych perspektyw oraz doświadczeń osób zaangażowanych w monogamiczne relacje. Pozostaje istotnym aspektem życia emocjonalnego i seksualnego dla wielu osób i społeczności.

Jednakże, zrozumienie jej natury, zalet i znaczenia w różnych kontekstach wymaga uwzględnienia zarówno perspektywy biologicznej, jak i kulturowej. Ponadto, należy pamiętać, że monogamia może nie być odpowiednia dla wszystkich osób, i istnieją alternatywne modele związków, które również mogą prowadzić do satysfakcjonujących i pełnych miłości relacji. W ostatecznym rozrachunku, choć era aplikacji randkowych może zmieniać sposób, w jaki ludzie postrzegają i praktykują monogamię, to wciąż jest to kwestia indywidualna.

Paulina Urbanowicz