Choć zwykle kojarzy się z kobietami, także mężczyźni mogą zmagać się z przewlekłym bólem w obszarze miednicy. Zespoły bólowe miednicy u mężczyzn to temat, którego przyczyny mogą być wielorakie i złożone. Niestety, bywa ignorowany, przez co pacjenci borykają się z uciążliwymi dolegliwościami przez wiele miesięcy, a nawet lat. Przewlekły ból miednicy wpływa negatywnie na jakość życia, zdrowie psychiczne i seksualne, ogranicza codzienne funkcjonowanie.
Czym są zespoły bólowe miednicy u mężczyzn?
Definicja i charakterystyka
Zespół przewlekłego bólu miednicy u mężczyzn (CPPS) charakteryzuje się bólem o zmiennym nasileniu występującym w obszarze krocza występującym przez minimum trzy miesiące. Ból może występować w okolicy pęcherza moczowego, odbytu, jąder, prącia. Dodatkowe objawy, które często występują to:
-
parcia naglące na mocz,
-
ból podczas mikcji,
-
uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza,
-
zaburzenia erekcji,
-
przedwczesny wytrysk,
-
uczucie ciała obcego w odbycie,
-
zatrzymanie moczu po stosunku,
-
pieczenie w okolicy podbrzusza,
-
bóle dolnego odcinka kręgosłupa,
-
ból w okolicy pachwin.
Niestety, diagnoza CPPS stanowi jedynie opis objawów, nie mówi nam nic o przyczynie dolegliwości - a te bywają bardzo zróżnicowane.
Objawy mogą się pojawić w każdym wieku, ale najbardziej narażoną grupą wiekową są mężczyźni w wieku od 25 do 45 lat.
Diagnostyka zespołów bólowych miednicy u mężczyzn
Przyczyny bólu mogą być bardzo zróżnicowane i trudne do zidentyfikowania, co czyni diagnostykę CPPS wyzwaniem dla specjalistów.
Pierwszym etapem jest konsultacja z lekarzem urologiem. Podstawę diagnostyki stanowi dokładny wywiad medyczny. Lekarz zapyta o lokalizację bólu, jego charakter (np. kłujący, ostry, tępy), jak długo pojawiają się dolegliwości, co je nasila, a co zmniejsza. Warto też zgłosić wszelkie objawy towarzyszące związane z oddawaniem moczu, wypróżnianiem, funkcją seksualną.
Po wywiadzie specjalista przeprowadza badanie fizykalne które może obejmować badanie palpacyjne powłok brzucha, okolicy krocza oraz badanie prostaty per rectum (przezodbytniczo).
W zależności od objawów, zalecane mogą być dodatkowe badania obrazowe, takie jak: USG, rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa.
Bardzo ważnym elementem diagnostyki zespołów bólowych miednicy jest badanie oraz posiew moczu i nasienia.
Przyczyny bólu miednicy u mężczyzn
Przewlekłe zapalenie prostaty
Jedną z potencjalnych przyczyn pojawienia się bólu w obszarze miednicy, którą należy wykluczyć w pierwszej kolejności jest bakteryjne zapalenie prostaty. W celu diagnostyki i leczenia należy zgłosić się do lekarza urologia. W ramach diagnostyki przeprowadza się m.in. posiew moczu oraz nasienia. Jeśli w wynikach badań wyjdą niepożądane bakterie, lekarz zazwyczaj decyduje o wprowadzeniu antybiotykoterapii.
W przypadku prawidłowych wyników badań mówi się o niebakteryjnym zapaleniu prostaty. W takim przypadku warto zgłosić się do fizjoterapeuty urologicznego, który zajmuje się mięśniami dna miednicy.
Dysfunkcja mięśni dna miednicy
Mięśnie dna miednicy tworzą hamak zamykający miednicę od dołu. Rozpościerają się od kości guzicznej do kości łonowej, otaczają odbytnicę, cewkę moczową oraz prostatę. Pełnią bardzo ważną rolę wspomagając prawidłowe funkcjonowanie pęcherza moczowego i jelit. Ponadto istotnie wpływają na funkcję seksualną, m.in. poprzez ich udział w utrzymywaniu erekcji oraz w wytrysku.
Mężczyźni cierpiący na zespoły bólowe miednicy w wielu przypadkach charakteryzują się podwyższonym napięciem mięśni dna miednicy. Przewlekłe napięcie, sztywność oraz tkliwość same w sobie mogą powodować dolegliwości. Dodatkowo pojawia się ucisk napiętych mięśni na struktury w ich pobliżu - nerwy, więzadła czy narządy.
Przyczyny bólu miednicy związane ze zdrowiem psychicznym
Bardzo ważnym elementem, który warto uwzględnić, zmagając się z bólem miednicy jest zdrowie i samopoczucie psychiczne.
Podwyższony stres, kumulowanie emocji w ciele, depresja oraz zaburzenia lękowe często znacząco wpływają na pojawienie się lub nasilenie objawów. Mężczyźni obserwują, że ból nasila się np. w trakcie stresującego okresu zawodowego.
Na pojawienie się objawów wpływ mogą mieć także traumy np. doświadczenie molestowania seksualnego, gwałtu.
W takich przypadkach niezbędna jest konsultacja ze specjalistą zdrowia psychicznego np. lekarzem psychiatrą lub psychoterapeutą.
Zaburzenia napięcia mięśniowego i mechaniki układu ruchu
Siedzący tryb życia, niewielka ilość ruchu, a co za tym idzie: sztywność w obszarze bioder, miednicy i kręgosłupa, niedokrwienie tkanek, zaburzenia napięcia mięśniowego - to wszystko może nasilać odczuwanie dolegliwości bólowych ze strony miednicy i krocza.
W przypadku podejrzenia, że ból miednicy może być powiązany z zaburzeniami ze strony kręgosłupa np. pourazowo lub w przebiegu ucisku na struktury nerwowe, dyskopatii, lekarz może zalecić badanie rezonansem magnetycznym lub tomografię komputerową.
Zaburzenia układu pokarmowego
Najczęstszymi dolegliwościami ze strony układu pokarmowego które mogą powodować bóle miednicy są: przewlekłe zaparcia, szczeliny odbytu, zespół jelita drażliwego (IBS), uchyłki jelita. Problemy jelitowe, szczególnie dotyczące wypróżniania, często współwystępują z zaburzeniami napięcia mięśni dna miednicy.
Zaburzenia zastoinowe w miednicy mniejszej
Niewydolność żylna miednicy mniejszej u mężczyzn pojawia się znacznie rzadziej niż w przypadku kobiet. Mogą się jednak pojawić żylaki w okolicy odbytu czy nasieniowodów. Są na nie bardziej narażeni pacjenci obciążeni genetycznie (problemy z niewydolnością żylną w rodzinie), mający siedzący tryb życia oraz trenujący siłowo z dużymi obciążeniami.
W przypadku zaburzeń zastoinowych charakterystycznym objawem będzie nasilanie się objawów po rozgrzaniu miednicy np. po gorącej kąpieli, po orgazmie, wysiłku oraz w pozycji stojącej.
Metody leczenia zespołów bólowych miednicy
Leczenie farmakologiczne
Wdrożenie odpowiednich leków najczęściej jest stosowane przez lekarzy urologów jako leczenie pierwszego rzutu.
Najczęściej stosuje się antybiotyki, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, alfa-blokery, leki antymuskarynowe (zmniejszające parcia naglące na mocz). W przypadku wystąpienia zaburzeń erekcji stosuje się także inhibitory PDE5.
Fizjoterapia urologiczna
Fizjoterapia urologiczna jest specjalistyczną dziedziną fizjoterapii, która zajmuje się terapią dolegliwości związanych z zaburzeniem pracy mięśni dna miednicy. Zespoły bólowe miednicy często wiążą się z podwyższonym napięcie, sztywnością oraz tkliwością tkanek. Fizjoteraputa w trakcie badania lokalizuje napięte strutury, a następnie za pomocą różnego rodzaju technik terapeutycznych normalizuje napięcie mięśniowe.
Przykładowe metody fizjoterapeutyczne, pomocne w leczeniu bólu miednicy:
-
terapia manualna ukierunkowana na rozluźnianie struktur dna miednicy per rectum
(przezodbytniczo);
-
manualne rozluźnianie struktur w obrębie miednicy oraz kręgosłupa;
-
nauka aktywacji oraz rozluźniania mięśni dna miednicy;
-
trening świadomościowy;
-
terapia wisceralna, rozluźnianie powłok brzucha;
-
mobilizacja blizn;
-
elektroterapia rozluźniające mięśnie dna miednicy z wykorzystaniem sondy rektalnej lub elektrod zewnętrznych;
-
ćwiczenia mięśni dna miednicy z wykorzystaniem EMG biofeedback;
-
trening mobilności w obszarze miednicy, bioder, kręgosłupa;
-
edukacja dotycząca profilaktyki, wykonywania codziennych czynności, dobrych nawyków.
Masaż tkanek głębokich
Masaż tkanek głębokich inaczej głęboki masaż łącznotkankowy jest formą terapii tkanek miękkich. Ma na celu przywrócenie równowagi w głębszych warstwach tkanki łącznej i mięśniach poprzez likwidowanie napięć i restrykcji w układzie mięśniowo-powięziowym.
Efekty stosowania masażu tkanek głębokich:
- zwiększenie elastyczności tkanek;
-
likwidację mięśniowo-powięziowych punktów spustowych;
-
regulację napięcia mięśniowo-powięziowego;
-
przywracanie prawidłowej postawy;
-
wzrost ruchomości w stawach;
-
poprawę ukrwienia tkanek.
Ta forma terapii może być skutecznym uzupełnieniem leczenia przewlekłych zespołów bólowych miednicy.
Terapia falą uderzeniową (ESWT)
Bezpieczna i nieinwazyjna metoda leczenia CPPS. Zabieg wykonuje się tylko u pacjentów, u których wykluczono bakteryjną postać zapalenia prostaty.
ESWT to terapia wykorzystująca falę uderzeniową, która jest falą akustyczną o odpowiednio dobranej energii. Kieruje się ją na uszkodzone tkanki, pobudzając procesy metaboliczne, poprawiając przepływ krwi i limfy, oraz stymulując powstawanie nowych naczyń krwionośnych i komórek.
W przypadku zespołów bólowych miednicy głowicę urządzenia przykłada się w okolicy środka ścięgnistego krocza - czyli pomiędzy moszną a odbytem. Sama terapia składa się z cyklu zabiegów wykonywanych w tygodniowych odstępach.
Osteopatia i holistyczne podejście
Osteopatia polega na diagnostyce i leczeniu w sposób holistyczny, patrząc na całe ciało i szukając w nim zależności, które mogły doprowadzić do pojawienia się dysfunkcji. Zależności te mogą pojawiać się w obszarach oddalonych od miejsca bólu.
Osteopata w pierwszej kolejności bada struktury organizmu i wyszukuje potencjalne zakłócenia, na przykład stwardnienie tkanki, zablokowanie stawu lub niedostateczne ukrwienie określonych rejonów ciała bądź narządów.
Terapia osteopatyczna polega na dostarczaniu ciału minimalnych, delikatnych impulsów, których zadaniem jest usunięcie zastojów w układzie krwionośnym, limfatycznym oraz nerwowym. W ten sposób terapeuta pobudza organizm do samoleczenia.
Psychoterapia i wsparcie psychologiczne
Przewlekłe dolegliwości bólowe mogą stanowić źródło ogromnego stresu, frustracji i lęku, znacząco wpływając na codzienne funkcjonowanie. Często towarzyszą im różnego rodzaju zaburzenia – behawioralne, poznawcze, emocjonalne oraz seksualne. Nierzadko dodatkowym czynnikiem zaostrzającym objawy jest stres, który prowadzi do zwiększonego napięcia mięśni dna miednicy, co z kolei powoduje podrażnienie struktur nerwowych.
W związku z tym osoby zmagające się z przewlekłym bólem mogą wiele zyskać, korzystając z pomocy specjalisty z zakresu zdrowia psychicznego. Do czynników, które mogą wpływać na występowanie dolegliwości, zaliczamy m.in. obciążenia emocjonalne, relacje rodzinne, trudne doświadczenia, sposoby radzenia sobie z emocjami, a także interakcje społeczne i uczuciowość.
Najlepsze efekty w leczeniu zespołów bólowych miednicy przynosi podejście wielowymiarowe, oparte na współpracy różnych specjalistów.
Jak radzić sobie z przewlekłym bólem miednicy?
Ćwiczenia relaksacyjne i techniki oddechowe
Przykłady technik relaksacyjnych stosowanych w leczeniu bólu:
-
Progresywna relaksacja mięśni Jacobsona – Metoda polega na systematycznym napinaniu i rozluźnianiu mięśni różnych partii ciała, co pomaga w redukcji napięcia psychicznego i fizycznego.
-
Trening autogenny Schultza – technika relaksacyjna, polega na koncentrowaniu się na poszczególnych partiach ciała, odczuwając ciepło i ciężar. Skupienie i pełna świadomość pozwalają na osiągnięcie stanu odprężenia.
-
Ćwiczenia oddechowe – skupienie się na długim, powolnym i świadomym oddychaniu torem przeponowym. Wdech powinien odbywać się nosem, wydech powinien być dłuższy niż wdech (np. na wdechu liczymy do czterech, na wydechu do pięciu).
-
Medytacja mindfulness (uważność) – koncentracja na chwili obecnej, świadome doświadczanie i obserwacja odczuć płynących z ciała.
-
Wizualizacje relaksacyjne – pomaga radzić sobie ze stresem, polega na wyobrażaniu sobie przyjemnych i relaksujących obrazów.
Modyfikacja stylu życia i redukcja stresu
Wdrożenie odpowiednich modyfikacji stylu życia może znacząco wspierać leczenie dolegliwości bólowych. Zmiany te mają na celu, poprawę funkcjonowania organizmu oraz ogólnej jakości życia.
1. Aktywność fizyczna
Regularna aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności ma kluczowe znaczenie dla osób z dolegliwościami bólowymi. Ćwiczenia poprawiają krążenie, poprawiają ruchomość stawów, a także wzmacniają mięśnie. Ponadto wspierają wydzielanie endorfin – naturalnych substancji przeciwbólowych.
Przykłady zalecanych aktywności:
-
Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające – np. stretching, joga, pilates.
-
Aktywność o niskim obciążeniu stawów – np. pływanie, nordic walking, jazda na
rowerze.
- Ćwiczenia relaksacyjne – np. tai chi, trening oddechowy.
Aktywność powinna być dostosowana do rodzaju i stopnia zaawansowania dolegliwości bólowych. Warto to skonsultować z fizjoterapeutą lub lekarzem.
2. Ergonomia podczas pracy i postawa ciała
Prawidłowa postawa ciała, unikanie garbienia się może zmniejszyć intensywność odczuwanego bólu. Warto także zadbać o regularne przerwy (np. 5 minut ruchu co godzinę) oraz zmiany pozycji podczas pracy.
3. Odpowiednia dieta oraz nawodnienie
Dieta może wpływać na nasilenie stanów zapalnych, które często towarzyszą przewlekłym dolegliwościom bólowym.
Zalecenia żywieniowe:
-
Produkty przeciwzapalne: bogate w kwasy omega-3 (ryby morskie, siemię lniane), warzywa i owoce, orzechy, oliwa z oliwek.
-
Antyoksydanty: witaminy C, E (cytrusy, jagody, brokuły, orzechy).
-
Ograniczenie cukrów i przetworzonej żywności, które nasilają stan zapalny.
-
Ograniczenie używek. Alkohol, nikotyna i nadmiar kofeiny mogą nasilać stan
zapalny, zaburzać sen oraz zmniejszać naturalne możliwości regeneracyjne
organizmu.
-
Nawodnienie: picie odpowiedniej ilości wody jest niezbędne dla prawidłowego
funkcjonowania tkanek.
4. Redukcja stresu
Stres może zaostrzać ból poprzez zwiększenie napięcia mięśniowego.
Techniki radzenia sobie ze stresem:
-
Ćwiczenia relaksacyjne – progresywna relaksacja Jacobsona, trening autogenny Schultza.
-
Medytacja i mindfulness – pomagają zmniejszyć odczuwanie bólu oraz poprawić zdolność adaptacji do niego.
-
Czas na hobby i aktywności, które sprawiają przyjemność.
-
Wsparcie psychoterapeutyczne – w przypadku doświadczania przewlekłego zespołu bólowego, rekomendowana jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT).
5. Higiena snu
Sen odgrywa istotną rolę w regeneracji organizmu. Jego brak lub niska jakość mogą nasilać odczuwanie bólu.